Əsas səhifə

“Biz Türklər olmasaydıq, Rusiya adlı ölkə də olmayacaqdı.”

Aprel 28, 2013 tərəfindən Rasul Guliyev - Rəsul Quliyev 1 Şərh

Əvvəli

-“Gənc şahın təcrübəsizliyi Azərbaycanın daha 140 il də Rusiyanın əsarətində qalmasıyla nəticələndi…”;

Tarixi arayış

1853-cü ildə, “Türkmənçay” müqaviləsindən 25 il sonra Azərbaycanın Rusiya əsarətindən xilas olması və vahid bir ölkə kimi formalaşması üçün real tarixi şərait yaranmışdı.

Çar Nikolayın Avropada apardığı aqressiv siyasət 1840-cı ildən Rusiyaya qarşı düşmənçilik səviyyəsinə qalxan narazılığı günbəgün artırırdı. Onun Avropanın slavyanlar yaşayan ölkələrinin bütün işlərinə qarışmaq haqqının olduğunu iddia etməsi tək aparıcı Avropa ölkələrini yox, elə slavyanların özlərini də əsəbiləşdirirdi. Avropa slavyanları üçün əksər qanunlara tabe olan Osmanlı məmurları ilə işləmək, heç bir qanun-qaydaya əməl etməyən, sərxoş vəziyyətdə qadınları zorlayan, onların əmlakını talan edən ruslarla birgə yaşamaqdan daha rahat idi. Qonşu Baltik ölkələri, Moldova və Polşada rusların etdikləri vəhşiliklər məlum idi. Rusiya ilə sərhəddi olan bütün ölkələr onlara nifrət edirdi. Rusların aqressivliyi, ilk növbədə, İngiltərənin maraqlarına toxunurdu. Onların Orta Asiyanı da tutmaq planları ingilislərin Hindistanda olan maraqlarına birbaşa təhlükə yaradırdı.

O zaman İngiltərənin Baş naziri Aberdin olsa da, hakimiyyət Lord Palmerstonun əlində cəmlənmişdi. Palmerstonun planına görə, bu ərazilər – Aland adası və Finlandiya, Baltik ölkələri, Moldova və Volaxiya Rusiyadan alınıb İsveç, Prussiya və Avstriyaya verilməli, Polşada isə müstəqil dövlət yaradılmalı idi; Krım Osmanlılara qaytarılmalı, Qafqaz regionu isə ya bütövlüklə Türkiyəyə verilməli, ya da İran müharibədə iştirak edərsə, onlar arasında bölüşdürülməli idi. Bununla bərabər, Qafqazda Osmanlıların himayəsi altında iki müstəqil ölkə yaradılması nəzərdə tutulurdu: birincisi, o zonada yaşayan çeçen, inquş, avar və digər azsaylı xalqları birləşdirən Çerkeziya (Çərkəzistan) və ikincisi, Azərbaycan.

İngiltərə 1953-cü ilin aprelində müharibəqabağı ser Stratfordu Osmanlı imperiyasında səfir təyin etdi. Səfir Sultan Əbdulməcidlə görüşüb, onun Çar Nikolayın tələblərinə münasibətini bilmək istədi. Sultan Əbdulməcid Nikolayı “əbləh” adlandırıb, “bu adam bizim əsrlərlə Avropada olan torpaqlarda ağalıq etmək istəyir. Hələ bu azmış kimi, ürəyindən Bosfor və Dardenel boğazlarına nəzarət etmək, İstanbulu tutmaq keçir. Yadından çıxıb ki, biz türklər olmasaydıq, Rusiya adlı ölkə də olmayacaqdı. Biz onun heç bir şərtini qəbul edə bilmərik, müharibə edəcəyik”, – söylədi.

Səfir sultanın alovlu çıxışından məmnunluğunu gizlətmədi:

– Əlahəzərət, haqq-ədalət uğrunda müharibədə Birləşmiş Krallıq sizing yanınızda olacaq.  Bizim ölkə belə hesab edir ki, siz Çar Nikolayın bəzi tələblərinə güzəştə getsəniz, daha düzgün olar. Simvolik güzəştlərin sizin üçün bir əhəmiyyəti yoxdur, ancaq Nikolay onu qorxaqlıq kimi qəbul edib, şərtlərini bir qədər də kəskinləşdirəcək. Avropa bu adamın aqressiv sifətindən üz döndərməlidir.

Sultanın onunla razılaşdığını hiss edən səfir sözlərinə davam etdi:

– Əlahəzrət, İranın da bu müharibədə bizim tərəfimizdən çıxış etməsi həm siyasi, həm də hərbi nöqteyi-nəzərdən sərfəli olardı. Ruslar qoşunlarınızın Avropada olmasından istifadə edib, sizə Ərzurum, Qars zonasından hucum edə bilərlər. İranın müharibəyə qatılması onları bu şansdan məhrum edər və siz Avropaya əlavə qüvvələr göndərə bilərsiniz. Biz iranlılarla danışıqlar aparacağıq, ancaq siz də öz tərəfinizdən onları bu işə təhrik etsəniz, çox yaxşı olar. Hər halda, Qafqaz kimi bir regiona yenidən sizinlə birlikdə nəzarət etmək onların marağında olmalıdır.

Türk və ingilislərin Nəsrəddin şahla apardıqları danışıqlar bir nəticə vermədi. Gənc Nəsrəddin şah Rusiya ilə Avropa ölkələri arasında yaranmış ixtilafın mahiyyətini anlaya bilmədi və yaranmış əlverişli vəziyyətdən istifadə etməkdən boyun qaçırdı. İngilisləri indiyə qədər verdikləri vədlərə əməl etməməkdə günahlandıraraq, əksinə, Rusiya ilə dostluq müqaviləsi bağladı. İngilislərin ssenarisi ilə Osmanlıların bəzi güzəştlərə getmələrinə baxmayaraq, Çar Nikolay tələblərini daha da artırdı. İstədiyinə nail olmaqda qətiyyətini göstərmək üçün 3 iyulda Moldova və Volaxiyanı tutdu. Avropa ölkələri təcili Venaya toplaşıb, Rusiyanın qoşunları bu ərazidən çıxartmaq haqqında nota qəbul etdilər. Rusiyanın notaya məhəl qoymaması, Osmanlı, İngiltərə və Fransanın ona qarşı müharibəyə başlamasına gətirib çıxardı.

1855-ci ildə Rusiyanın Qara dənizdə yerləşən donanması darmadağın edildi və Krım, Sevastopol şəhərinin tutulması ilə təslim oldu. Krımda rus qoşunlarının ağır məğlubiyyətini eşidən Nikolayın ürəyi partladı. Onu əvəzləyən oğlu II Aleksandr vəziyyətin Rusiya üçün çox acınacaqlı qurtaracağını anladığından, sülh danışıqları aparmaq təklifi ilə çıxış etdi və birləşmiş qüvvələrin ağır şərtlərini qəbul etməyə məcbur oldu. Ən əsası, Rusiya nəinki Bosfor boğazına yaxınlaşa bilmədi, Qara dənizə qismən də olsa nəzarət hüququnu bu dəfə birdəfəlik itirdi.

1855-ci ildə Türkiyənin şimalında müharibə aparan rusların Qafqazda heç bir gücü yox idi. Şah Nəsrəddin on minlik qoşunla nəinki bütün Azərbaycanı, Qafqazı da azad edə bilərdi. Ancaq gənc şahın təcrübəsizliyi Azərbaycanın daha 140 il də Rusiyanın əsarətində qalmasıyla nəticələndi…

Ardı Var

QARABAĞ: Müqavimətsizlikdən Doğan Faciə (2011) Kitabından

 

Azəri, QARABAĞ: Müqavimətsizlikdən Doğan Faciə
, , , , , , , , , ,

Rasul Guliyev - Rəsul Quliyev haqqında

Rasul Guliyev is the former Speaker of the Parliament of Azerbaijan (1993-1996) and is currently leader of the Open Society Party, one of Azerbaijan’s opposition parties. He is a passionate proponent of democracy. He actively participates in efforts to secure democracy and human rights in Azerbaijan, an oil-rich nation by the Caspian Sea and a former Soviet Republic. He writes and speaks out forcefully against the dangers of resurgent dictatorships in the former Soviet Republics. Mr. Guliyev resigned from his post as Speaker in 1996 to protest the human rights violations, censorship policies, widespread bribery and corruption, and anti-democratic policies of the Heidar Aliyev regime. Since that time he and his relatives and colleagues have been continually harassed by the government, now headed by Heidar Aliyev’s son, Ilham. Mr. Guliyev and his family live in political exile in the United States. During the past several years Mr. Guliyev has devoted his efforts to writing political and historical books that reveal the realities of life in Azerbaijan today. His books have enjoyed widespread interest in the Azeri diaspora forced to leave their homeland because of political persecution. Millions now live across Europe, in Russia, and the U.S. Recently, when excerpts from his latest book were published in an opposition newspaper in Azerbaijan and the book began selling within Azerbaijan, the government intervened to halt its distribution. Mr. Guliyev has presented briefings to US policy makers in numerous forums, including those sponsored by the National Democratic Institute (NDI), the International Republican Institute (IRI), the Congressional Human Rights Caucus, the Carnegie Endowment for International Peace, and the Kennan Institute of the Woodrow Wilson International Center. He has testified before the US Congress’ Helsinki Commission (Commission on Security and Cooperation in Europe) on the issue of Elections, Democratization, and Human Rights in Azerbaijan. Government Service and Political Involvement Following a career in the oil industry (in 1992 Mr. Guliyev was named Vice President of SOCAR, the State Oil Company of Azerbaijan Republic), and with the advent of Azerbaijan’s independence from the Soviet Union, Mr. Guliyev became involved in the political process in Azerbaijan. He served as Speaker of the Parliament during the early years of independence but became increasingly disenchanted after former KGB General Heidar Aliyev seized power. Since the late 1990’s he has been a leading opposition figure and party leader. In 2005 he was his party’s candidate for the parliamentary elections, but was prevented from returning from exile to Azerbaijan to participate in the election process. In dramatic events, the government closed and sealed off the airport to prevent his plane from landing and arrested many of his supporters. Despite this, he garnered the majority of votes in his precinct – yet the authorities would not validate his victory in this election that international observers decried as marred with irregularities and falsifications. Two years later Mr. Guliyev co-founded the Open Society Party and was elected party leader. Since the 2008 presidential elections, the entrenchment of Ilham Aliyev’s power, and the growing reliance on Azerbaijan by the US, repression in Azerbaijan has increased. Journalists and American-educated Azeri bloggers have been arrested for talking and writing against Ilham Aliyev and his family. The office and home of a leading human rights activist was recently bulldozed by the government. This climate creates dilemmas for the U.S. government which looks to Azerbaijan for energy resources for the West and for cooperation with regional security needs. The next Azerbaijan presidential election will be held in 2013. Ilham Aliyev will be the leading candidate. The opposition in Azerbaijan has been crushed. And under Aliyev’s leadership and direction, the country’s Constitution has been amended to remove term limits and set the stage for Aliyev’s being “president for life.” It is in this context that Rasul Guliyev is renewing his efforts to remind and inform U.S. policy makers of the on-going repression and corruption that plagues Azerbaijan, and encouraging U.S. policy makers to speak out about these realities. Personal Rasul Guliyev is married to Elmira Guliyeva, formerly an oil engineer. He is the father of three and has six grandchildren.
Rasul Guliyev - Rəsul Quliyev → tərəfindən yazılmış bütün yazılara bax

Bir Cavab to ““Biz Türklər olmasaydıq, Rusiya adlı ölkə də olmayacaqdı.””

  1. fazil.safixanov@mail.ru Cavabla Aprel 28, 2013 6:31 axşam

    Siz tam dogrusunuz.Ey vay vetenim.canim vetan.hayatimin menasi Azerbavcan.

Cavab qoy

Sistemə daxil olmaq üçün məlumatlarınızı daxil edin və ya ikonlardan birinə tıklayın:

Gravatar
WordPress.com Loqosu

WordPress.com hesabınızdan istifadə edərək şərh edirsinz. ( Çıxış /  Dəyişdir )

Google foto

Google hesabınızdan istifadə edərək şərh edirsinz. ( Çıxış /  Dəyişdir )

Twitter rəsmi

Twitter hesabınızdan istifadə edərək şərh edirsinz. ( Çıxış /  Dəyişdir )

Facebook fotosu

Facebook hesabınızdan istifadə edərək şərh edirsinz. ( Çıxış /  Dəyişdir )

İmtina

%s qoşulma

%d bloqqer bunu bəyənir: