Nə Üçün Putin Azərbaycana Gəldi?

“HARA GEDİR AZƏRBAYCAN” DAVAMI

 3-cü hissə

 

– Putinin Bakıya səfərindən sonra fəal siyasi həyat, sanki, birdəfəlik dondu. Və sanki, müxalifət seçki mübarizəsindən imtina etdi. Xarici siyasət amilinin ölkədaxili proseslərə təsiri bu qədərmi həlledici səciyyə daşıyır?

– Bu xüsusi mövzudur, geniş izah təlb edir. XVIII əsrin axırından Rusiya imperiyası II Yekaterina tərəfindən formalaşıb. Və hakimiyyətə gələnlərin hamısı bu imperiyanı genişləndirmək siyasəti aparıblar. Rusiyanın 1990-2000-ci illərdə zəifləyən imperiya ambisiyası Putinin hakimiyyətə gəlməsi ilə yenidən gündəmdədir. Məlumdur ki, Rusiya ən gec yaranan və axırıncı dağılan imperiyadır. Böyük Britaniya və Fransanın qurduqları imperiyalar 1950-60-cı illərdə dağılsalar da, imperiyanı tərk edənlərlə “imperiya ana” arasında valideyn-övlad münasibətlərini saxlamağa nail olublar və bu gün də əlaqələr yüksək səviyyədə davam edir. Rusiyanın öz “övladları”na münasibəti mürəkkəbdir: o, cızığından çıxanı ya qayışla şallaqlamaq, ya da çörəyini kəsməklə cəzalandırmaq istəyir. Məsələn, Belorusiya və ya Moldovanın çörəyini kəsməklə itaət altına almağa çalışır. Azərbaycanın çörəyini kəsmək mümkün olmadığı üçün – çünki Azərbaycanın yeganə eksportu neft Rusiyaya getmir – onun çılpaq arxasının üstündə daim “Qarabağ şallağı” saxlayıb. Gürcülər bir dəfə bu “şallağı” öz yumşaq ətlərində hiss ediblər.

Putinin idealı I Pyotr və açıq deməsə də, Stalindir. O, ilk növbədə öz imperiyalarını (Baltik ölkələrindən başqa) bərpa etmək istəyir. Həmçinin Stalin kimi, Rusiyanı superdövlət görmək arzusundadır. Hər iki məqsədinə çatmaq üçün Putinin strategiyası formalaşıb və bu istiqamətdə o vuruşacaq. Demokratik inkişafda olduqları üçün Ukraina,Moldova, Qırğızıstan və Gürcüstandan başqa, Azərbaycan və Orta Asiya ölkələri, həmçinin Ermənistan yeni Rusiya imperiyasının yaradılmasında aktiv və passiv oyunçulardır. Rusiyadan 1500 il qədim tarixi olan Ukraynanı fəth etməyin mümkünsüzlüyünü cənab Putin yaxşı başa düşür. Orta Asiya ölkələri ilə də əlaqələr çox mürəkkəbdir.  Çin öz qüdrəti ilə, demək olar ki, bu regionu öz qanadının altına alıb. Biz yazıqların Çin və ya Avropa İttifaqı kimi qonşularımız da yoxdur…

Nə üçün Putin Azərbaycana gəldi? O, kifayət qədər yüksək intellektə malik adamdır. Verdiyi intervülərdə yerində və müxtəlif mənbələrdən gətirdiyi sitatlar göstərir ki, öz üzərində daim işləyir, gündə ən azı 30-40 dəqiqə mütaliə edir. O, çox yaxşı bilir ki, seçkiqabağı o ölkəyə səfər etmək həm etik cəhətdən düzgün deyil, həm də dəstəklənən namizədin əleyhinə işləyə bilər. Məsələn, Yuşşenkodan sonra Timoşenkonu seçməyə hazırlaşan ukraynalılar seçkiqabağı Putinin Krımda Timoşenko ilə görüşüb prezidenti ələ salmalarından qəzəbləndilər və Yanukoviçə üstünlük verdilər. Ancaq Azərbaycan Ukrayna deyil. Son vaxtlar ermənilərin ruslarla özlərini bərabər hüquqlu partnyor kimi aparması, təqribən, 2013-cü ilin martından Putini əsəbləşdirirdi. Ancaq İlham Əliyevdən zəhləsinin getməsi onu ermənilərə qarşı radikal addımlar atmaqdan çəkindirirdi.

Milli Şura yarananda müxalifətin bəzi nümayəndələrinin antirus ritorikaları özündən tez çıxan, emosional Putini qərar qəbul etməyə məcbur etdi. Mütləq mənada Rusiyanın yaratdığı Gömrük İttifaqının və Şimali Atlantika hərbi əmaşdaşlığının nə olduğundan, hansı şərtlər daxilində mümkünlüyündən xəbəri olmayanların yersiz çıxışları özündənrazı Putini onlara yerlərini göstərməyə sövq elətdirdi. Bu regionun ağasının kim olduğunu açıq-aşkar gözə soxmaq istədi. Ən əsası, ermənilərə kim olduqlarını və kimin hesabına belə qürrələndiklərini göstərdi. Azərbaycandakı müqavilələrə görə, Putinin Azərbaycana gəlməsi vacib deyildi. Vacib olan həm Əliyevə, həm də müxalifətə “ağa”larının kim olduğunu yaddan çıxarmamağı tövsiyə etmək və ermənilərə “təcili gəlib ayağıma düşün, yoxsa gec olacaq” mesajini vermək idi. Bildiyiniz kimi, Putinin səfərindən sonra həm Azərbaycanda “ağa”larının kim olduğunu başa düşdülər, həm də ermənilər “şah”larının hüzuruna gedib Gömrük İttifaqına girmək hədiyyəsini apardı.

Əgər Rusiya istəsəydi, Azərbaycanda elə bir hədiyyəni Bakıdaca verərdi. Çünki Azərbaycan müxalifəti rusların yaratdığı Gömrük İttifaqı ilə Avropa İttifaqının yaratdığı gömrük ittifaqı arasında fərqin nədən ibarət olduğunu bilmir və bilmək də istəmir. Heç kim bilmir ki, Azərbaycanın əsas və yeganə eksportu olan neft və qaz Rusiyanın yaratdığı Gömrük İttifaqına daxil deyildir. Yəni, Azərbaycanın orada iştirakının heç bir mənası yoxdur. Nəzərə alsaq ki, Azərbaycanda real 7 milyon, Rusiyada isə 140 milyon nəfər yaşayır, fərq 20 dəfə edir. Ancaq intellektualları müqayisə etsək, bu fərq 100 dəfədən çox Rusiyanın xeyrinə olar.

Rusiyanın rəhbərləri ölkələrini super ölkə görmək istəyirlər, ancaq bu, indiki ekonomika ilə mümkün deyildir. Bizim həm hökumət, həm də müxalifətdə olanlardan fərqli olaraq, onlar superdövlət olmağın yolunun həm siyasi, həm də iqtisadi reformalardan keçdiyini qəbul edirlər. Elə buna görə də sentyabrın 8-də Rusiyada keçirilən seçkilər siyasi rəqabətə start verildiyinin anonsu sayıla bilər. Demokratiyanın inkişafını hər iki qanad – həm Putinçilər, həm də Medvedyevçilər dəstəkləyirlər. Ancaq yolları müxtəlif görürlər. Medvedyev demokratiyaya məhdudiyyət qoymadan, hamının eyni səviyyədə iştirak etməsini düzgün yol hesab edir. Putin isə rəqabəti özlərinin yoxladığı, inandığı adamların arasında təşkil etməyi Rusiya üçün ideal variant sayır. Bu gün adambaşına məhsul istehsalına görə Rusiya Azərbaycandan ən azı iki dəfə yuxarıdadır. Bu rəqəm hər beş ildə əlavə 2 dəfə Rusiyanın xeyrinə artacaqdır. Müəyyən səviyyəyə çatandan sonra Rusiya Orta Asiya ölkələri və Azərbaycanda demokratik rejimləri yaratmaqda aparıcı rol oynamağa cəhd edəcək.

İndi Rusiyaya demokratik Azərbaycan lazım olmadığı kimi, beş on ildən sonra totalitar Azərbaycan da lazım olmayacaq. Rusiya Federasiyası bu gün Atlantika İttifaqına girmək üçün lazım olan şərtlərə əməl etmək səviyyəsində deyildir. Ancaq Azərbaycandan daha yaxındır. Heç şübhə yoxdur ki, əgər Atlantik hərbi ittifaq indiki şəkildə qalsa, Rusiya ora Azərbaycandan tez daxil olacaq. Çünki bir çoxları, ümumiyyətlə, həmin şərtlərin nədən ibarət olduğunu bilmir.

Putinin gəlməsi ilə müxalifətin süstləşməsi mübahisəli məsələdir. Düşünürəm ki, müxalifət heç süstlükdən çıxa bilməmişdi. Hər bir şəxsin öz mövqeyi ola bilər. Mənim Rusiya ilə əlaqədar qəbul etdiyim və həmişə sadiq qalacağım ancaq bir ideyam var: Azərbycan ancaq bir halda – Rusiya işğalçılıq siyasəti aparsa, onun əleyhinə getməlidir. Başqa hallarda ən böyük sərhədlərinin olduğu nəhəng bir ölkə ilə ancaq və ancaq yaxın qonşuluq əlaqələri qurmalısan. Heç bir dövlət Rusiya əleyhinə məntiqsiz sayaqlamalara görə səni dəstəkləməz.